Bez czarny owoc – Owoc czarnego bzu 100g
Bez czarny to krzew z rodziny piżmaczkowatych (dawniej zaliczany do rodziny bzowatych), regionalnie nazywany również bzowiną, buziną i hyczką. Występuje na terenie całej Europy, Afryki Północnej, a nawet na Bliskim Wschodzie (gdzie został introdukowany) na obszarach, gdzie łagodny klimat pozwala na pełne zawiązanie nasion, co następuje w październiku. W naszym kraju najczęściej spotkać go można w świetlistych zagajnikach, na obrzeżach pól, miedzach i łąkach, jak również w parkach, gdzie sadzony jest jako roślina ozdobna (w czerwcu poznać go można po licznych kwiatostanach przypominających białe baldachimy, wydzielających silny, wręcz odurzający zapach). Wszystkie części rośliny zawierają trujące glikozydy sambunigrynę i sambucynę, które w większych ilościach mogą wywoływać zatrucie, ale zanikają pod wpływem obróbki cieplnej (gotowania, smażenia, itp.). Z tego powodu przetwory alkoholowe (nalewki, tynktury) przygotowuje się wyłącznie z kwiatów, nigdy z owoców.
SUROWIEC: kwiat czarnego bzu (flos sambuci nigri)
owoc czarnego bzu (fructus sambuci nigri)
Kwiaty czarnego bzu zawierają do 4% flawonoidów, triterpeny, fitosterole, kwasy fenolowe oraz olejek eteryczny i liczne związki mineralne, przede wszystkim sole potasu. W mniejszych ilościach występują w nich garbniki, pektyny, śluzy, kwas walerianowy i cholina. Z kolei owoce obfitują w cukry redukcyjne, kartenoidy, witaminę C i witaminy z grupy B.
DZIAŁANIE
Kwiaty i owoce czarnego bzu działają napotnie i przeciwgorączkowo. Posiadają właściwości wykrztuśne – ułatwiają pozbywanie się wydzieliny zalegającej w płucach i oskrzelach. Wzmacniają i uszczelniają naczynia krwionośne, poprawiają krążenie krwi i rozszerzają naczynia wieńcowe. Ponadto przyspieszają diurezę i ułatwiają pozbywanie się z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, jak również łagodzą skurcze mięśni gładkich, z których zbudowany jest przewód pokarmowy i drogi moczowe. Napary z kwiatu bzu czarnego stosowane zewnętrznie działają przeciwobrzękowo i antyseptycznie, pomagając w pozbyciu się trądziku i przyspieszając gojenie drobnych ran. Regularne aplikacje na twarz rozjaśniają cerę i pomagają pozbyć się przebarwień.
ZASTOSOWANIE
Kwiaty i owoce czarnego bzu zalecane są w przeziębieniach, przy grypie, kaszlu, nieżytach górnych dróg oddechowych i przy gorączce. Pomocniczo jako środek moczopędny i ogólnie odtruwający. Wspomagają leczenie chorób objawiających się osłabieniem ścianek naczyń krwionośnych, jak również schorzeń reumatoidalnych (m.in. gośćca, dny, rwy kulszowej) i nerwobóli. Zewnętrzne do przemywania cery tłustej ze skłonnością do wyprysków oraz oczu przy zapaleniu spojówek. Ze względu na wysoką zawartość fitosteroli kwiaty bzu zalecane są w kuracji przerostu gruczołu krokowego.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy jeść świeżych owoców. Niedojrzałe owoce są lekko trujące i mogą wywołać nudności. Ze względu na brak odpowiednich badań w tym kierunku nie są zalecane kobietom w ciąży i matkom karmiącym piersią.
SPOSÓB PRZECHOWYWANIA
Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.
PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA
Odwar z owoców
1-2 łyżki bardzo dojrzałych owoców czarnego bzu zalać 1 szklanką chłodnej wody. Podgrzać, a następnie gotować pod przykryciem przez 5 minut. Następnie odstawić na kwadrans do zaparzenia. Odcedzić. Pić po 50 ml po 3-4 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny, przyspieszający przemianę materii i łagodnie przeciwbólowy. Zagęszczony odwar, przygotowany z 4 łyżek owoców na 1 szklankę wody, zalecany jest jako środek uśmierzający bóle migrenowe i newralgiczne.
Sok z owoców
Wszystkie przetwory z owoców czarnego bzu należy przygotowywać z w pełni dojrzałych owoców, ponieważ niedojrzałe zawierają substancje trujące dla człowieka. Dojrzałe owoce umyć, przebrać i włożyć do dużego naczynia. Podgrzać i poczekać, aż zaczną puszczać sok. Wówczas rozdrobnić na miazgę i przecisnąć przez gazę lub płócienny worek. Do otrzymanego soku dodać cukier (w proporcji 1:1), zagotować, po czym rozlać do butelek lub słoików. Rozgniecione owoce ponownie włożyć do garnka, dodać cukier i podgrzać przygotowując powidła (można wymieszać z owocami malin i jagód). Sok pić 2-3 razy dziennie po 1 łyżce jako środek wspomagający leczenie grypy i przeziębień, a powidła spożywać po 2-3 łyżeczki dziennie jako środek ściągający w biegunkach i regulujący nieprawidłową przemianę materii.
